parallax background

Woordenschat

Leerlingen met TOS gebruiken en begrijpen minder woorden dan hun leeftijdgenoten. Zij hebben hierdoor een grotere kans op problemen in de verbale communicatie, het sociaal-emotioneel welbevinden en het leren op school.

parallax background

Een goede woordenschat is een belangrijke voorspeller voor het goed technisch en begrijpend leren lezen.

Daarom is het vergroten van de woordenschat belangrijk. De meeste jonge kinderen pikken nieuwe woorden gewoon op uit hun omgevingstaal. Kinderen met TOS hebben hier moeite mee. Aanvankelijk leren zij wel dezelfde woorden als hun leeftijdgenoten: zelfstandig naamwoorden, eenvoudige werkwoorden en woorden voor sociale routines (b.v., ‘dag’).

Later zien we vaak dat kinderen met TOS meer moeite hebben met het leren van abstractere woorden en inhoudswerkwoorden dan normaal ontwikkelende kinderen.

Kinderen met TOS hebben vaak moeite met het op tijd ophalen van woorden uit het geheugen, ook wel woordvindingsmoeilijkheden genoemd. De woorden zijn niet zo stevig opgeslagen in het mentale lexicon en daardoor minder goed toegankelijk.

Om structureel en doelgericht nieuwe woorden aan te leren, wordt binnen het onderwijs aan kinderen met een auditieve/communicatieve beperking vaak gewerkt met de methodiek Met Woorden in de Weer (Van den Nulft & Verhallen, 2009).

Daarnaast is er veel aandacht voor breed woordenschatonderwijs: het creëren van een taalrijk klimaat waarin dagelijks veel woorden aan bod komen, bijvoorbeeld door interactief voorlezen, hardopdenkend voorlezen, etc.).


Bekijk hieronder het filmpje over effectief woordenschatonderwijs.

AAN DE SLAG - WOORDENSCHAT

25 september 2018

Brochure: Meer en beter woorden leren

De brochure van Marianne Verhallen over de relatie tussen taalvaardigheid en schoolsucces.
25 september 2018

Zo leren peuters en kleuters met een TOS woorden

Artikel van Marike Kempen (2016) over het leren van woorden door peuters en kleuters met TOS.
25 september 2018

Paper: Een goede woordenschat

De brochure “Een goede woordenschat: een basis voor een goede schoolloopbaan” van Kees Vernooy.

Werkwijze & meer informatie

Werkwijze

Enkele voorbeelden van werkwijzen voor het ondersteunen van de woordenschatontwikkeling:
  • Koppel de leerling met TOS aan een sterk taalmaatje.
  • Ga moeilijke woorden niet uit de weg, maar biedt ze bewust aan en leg ze uit.
  • Biedt nieuwe woorden aan volgens een duidelijke, terugkerende routine en structuur.
  • Biedt pre-teaching, waarbij onbekende of minder bekende woorden vooraf worden uitgelegd.
  • Biedt nieuwe woorden in groepjes van woorden die bij elkaar passen aan, leg nieuwe woorden zelf uit en verwoordt de verbanden tussen de woorden. Maak deze verbanden visueel in bijvoorbeeld een woordtrap, woordkast of woordspin.
  • Herhaal woorden veel, gevarieerd en speels. Kinderen met TOS hebben gemiddeld veel meer herhaling nodig dan kinderen zonder TOS.
  • Maak gebruik van concreet materiaal waarbij het kind kan kijken, voelen, ruiken, doen, horen en/of proeven.
  • Zorg voor een taalrijk klimaat, waarin vaak woorden worden aangeboden en uitgelegd.
parallax background

Bijscholing

1Cursus woordenschatontwikkeling

Auris biedt een cursus aan rondom de woordenschatontwikkeling van kinderen met TOS. In deze cursus komen ook handelingsgerichte adviezen aan bod om de woordenschat te stimuleren.

2Cursus woordenschatverwerving

Kentalis biedt cursussen rondom woordenschatverwerving en woordenschatdidactiek bij taalzwakke leerlingen en leerlingen met TOS.

3Rezulto Onderwijsadvies

Rezulto Onderwijsadvies traint en begeleidt leerkrachten en andere onderwijsprofessionals in het vergroten van taal-, lees- en leerprestaties door het stimuleren van woordenschatontwikkeling. Op deze pagina vind je meer informatie en de theorie van het Viertaktmodel van Verhallen & Verhallen (1994).

Meer informatie

1Artikel: Het leren van woorden door peuters en kleuters met TOS.
Klik hier voor het artikel van Marike Kempen (2016) over het leren van woorden door peuters en kleuters met TOS.
2Boek: Op woordenjacht
Het boek “Op Woordenjacht” laat zien hoe leerkrachten de gehele dag kansen kunnen creëren voor woordenschatonderwijs voor alle kinderen in alle groepen.
3Brochures: goed woordenschat onderwijs
De brochures ‘Een goede woordenschat: een basis voor een goede schoolloopbaan’ van Kees Vernooy en ‘Meer en beter woorden leren’ van Marianne Verhallen geven een mooi overzicht van goed woordenschatonderwijs.